23 آبان، روز جهاني ديابت
در حال حاضر، بيش از 246 ميليون نفر در جهان مبتلا به ديابت هستند و متاسفانه براي مبارزه با آن، اقدام مناسبي صورت نمي‌گيرد و به همين دليل، نسل بعد شاهد افزايش عده مبتلايان به ديابت خواهد بودبنا براعلام انجمن ديابت ايران، در هر10 ثانيه در جهان، يك نفر به دليل ديابت فوت مي‌كند و 2 نفر نيز به ديابت مبتلا مي‌شوند.
رشد فزاينده اين بيماري در ايران به علت روش غلط زندگي کنوني و کم تحرکي و ماشيني شدن زندگي، روند رو به بالا و چشمگيرتري از کشورهاي درحال توسعه دارد. بيشتر ديابتي ها به ديابت نوع دو مبتلا هستند كه متخصصان اين نوع از ديابت را اپيدمي (همه گيري) قرن ناميده اند.
از هر 5 نفر ایرانی، یک نفر مبتلا به دیابت است یا در معرض ابتلا به آن قرار دارد. بر اساس آمارها 25 تا 30 درصد دانش آموزان در مدارس اضافه وزن دارند كه اگر اين روند ادامه يابد اين افراد در سنين ميانسالي دچار عوارض بيماري ديابت خواهند شد.
دیابت چیست؟
دیابت یک عارضه ناشى از اختلال در تولید و یا عملکرد انسولین در بدن است. انسولین هورمون یا ماده‌اى است که در لوزالمعده (پانکراس) تولید مى‌شود و سلول‌ها را قادر مى‌سازد تا گلوکز را از خون بگیرد و براى تولید انرژى استفاده کنند.
در صورتى که لوزالمعده فرد مبتلا به دیابت، انسولین مورد نیاز بدن را تولید نکند (دیابت نوع یک) و یا انسولین در لوزالمعده کم تولید شود یا انسولین تولید شده موثر واقع نشود (دیابت نوع دو) در نتیجه افراد مبتلا به دیابت نسبت به دیگر افراد در سوخت و ساز بدن خود نمى‌توانند به خوبى از گلوکز یا قند استفاده کنند. در نتیجه قند خون آنان به مقدار قابل ملاحظه‌اى افزایش مى‌یابد. بالا بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارض در سيستم قلب و عروق، کليه ها، چشم و سلسله اعصاب مي گردد.
ديابت را مي توان از جمله علل عمده نابينايي، نارسايي كليوي و قطع عضو بدن در سراسر جهان دانست، طوري كه بيش از 90 درصد بيماران ديابتي از عوارض چشمي، کليوي و عصبي رنج مي برند. ديابت در ايران به عنوان شايع ترين علت نابينايي محسوب مي شود.
به طور کلي ديابت به چهار گروه ديابت نوع يک، نوع 2، ديابت حاملگي و ديابت به علل متفرقه تقسيم بندي مي شود:
ديابت نوع يک؛ در ديابت نوع يک که بين 10 تا 15 درصد موارد ديابت را تشکيل مي دهد، توليد انسولين از پانکراس (لوزاالمعده) به علت از بين رفتن سلولهاي سازنده انسولين، متوقف مي شود به همين خاطر افراد مبتلا به اين نوع ديابت از بدو تشخيص، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزريقات روزانه تامين مي کنند. ديابت نوع يک اغلب در سنين زير 30 سال به وجود مي آيد. ديابت نوع يک معمولا شروع پر سر و صدايي دارد و با علائمي چون تشنگي، پرادراري، پرنوشي، کاهش وزن، گرسنگي و خستگي شديد تظاهر پيدا مي کند.
ديابت نوع 2؛ در ديابت نوع 2 که بيشتر در افراد بالاي 30 سال و چاق ديـده مي شـود و بيـن 85 تـا 90 درصـد مـوارد ابتلا به اين بيماري را شامل مي شود، انسولين توليد شده از پانکراس به خوبي عمل نمي کند. در واقع يا پانکراس به اندازه کافي انسولين ترشح نمي کند و يا اينکه انسولين ترشح شده به علت وجود مقاومت به انسولين مخصوصا در افراد چاق، فاقد کارآيي لازم است.
ديابت نوع 2 شروع خيلي آهسته تري دارد و شايع ترين علامت اوليه آن در واقع "بي علامتي" است. درصد قابل توجهي از مبتلايان به ديابت نوع 2 (تقريبا 50 درصد) از بيماري خود اطلاعي ندارند و تنها با انجام آزمايش قند خون مي توان آنها را شناسايي کرد با اين وجود در صورت عدم کنترل مطلوب ممکن است علائمي مشابه با ديابت نوع يک نيز بروز کند. از ديگر علائم ديابت نوع 2 مي توان به عفونت هاي مـکـرر مخصـوصـا در دستـگـاه ادراري و پـوست، تـاري ديـد، بهبـودي ديـررس زخمهـا و احسـاس سـوزش و بـي حسي در انگشتان پاها اشاره کرد.
تمامي افراد بالاي 40 سال در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند و بايد هر 3 سال يک بار تحت آزمايش قند خون قرار بگيرند. افراد دچار اضافه وزن نيز در معرض ابتلا به ديابت نوع 2 هستند و انجام آزمايشات مکرر قند خون در آنها بايد در سنين زير 40 سال يا با فواصل کوتاه تر (هر يک تا دو سال) انجام شود.
ديابت حاملگي؛ ديابت حاملگي به نوعي از ديابت گفته مي شود که براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولا گذرا است و بعد از دوران حاملگي بهبود مي يابد. خانم هاي مبتلا به ديابت حاملگي بعدا در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند.
علل ديگر ابتلا به ديابت؛ از علل متفرقه ديابت مي توان به جراحي، داروها (مثل کورتيکواستروئيدها)، سوء تغذيه و عفونت اشاره کرد.
شانس ابتلاي افراد با سابقه ديابت در والدين و خواهر و برادر، بيش از افرادي است که سابقه خانوادگي از ايـن بيمـاري ندارنـد. زيـرا، افزايـش ايـن خطـر، احتمـالا بـه انتقال بعضي از ژن هاي عامل بيماري مربوط مي شود.
هنوز درمان قطعي براي ديابت پيدا نشده است، حتي روش هاي جديدي مثل پيوند سلولهاي بتا به افراد مبتلا به ديابت نوع يک نيز به علت ضرورت مصرف داروي ضد درد پيوند به صورت مادام العمر و عوارض احتمالي ناشي از آنها براي اکثريت افراد مناسب نيست. با اين وجود رعايت پنج اصل کنترل ديابت، باعث مي شود تا افراد ديابتي بتوانند يک زندگي سالم با افراد غير ديابتي داشته باشند و از پيدايش عوارض ديابت جلوگيري کنند.
اين پنج اصل عبارتند از:
آموزش، کنترل روزانه، تغذيه صحيح، فعاليت جسماني و مصرف منظم داروها (قرص يا انسولين)
در صورتي که هر يک از اين پايه ها سست باشد تعادل و در واقع کنترل ديابت بر هم خواهد خورد.
پیشگیری از بیماری دیابت
فعالیت منظم ورزشی ، کم کردن وزن ، داشتن رژیم غذایی کم چربی و با قند پایین و مصرف میوه و سبزیجات.
کنترل دقیق قند خون درافراد دیابتی به منظور جلوگیری از پیدایش عوارض آن صورت می گیرد . کنترل دقیق قند خون از طریق رعایت اصول صحیح درمان به نحو چشمگیری در کاهش عوارض بلند مدت دیابت مؤثر است.